Atopowe zapalenie skóry jest chorobą, której rozpoznanie może nie być łatwe. Objawy takie, jak świąd i suchość skóry nie są specyficzne i pojawiają się także w innych chorobach skóry. Również zmiany skórne mogą przypominać te występujące w łuszczycy czy ŁZS. Dlatego aby diagnoza była wiarygodna, proces jej ustalania musi obejmować określone etapy.
Spis treści:
- Jak przebiega proces diagnostyczny dla rozpoznania AZS?
- Diagnostyka AZS – kryteria
- Objawy atopowego zapalenia skóry u dzieci
- Objawy AZS u dorosłych
- Diagnostyka atopowego zapalenia skóry – jakie badania wykonać?
- Oznaczanie całkowitego stężenia przeciwciał IgE
- Inne badania diagnostyczne
- Problemy skórne utrudniające diagnozowanie AZS
- Pieluszkowe zapalenie skóry u niemowląt
- Kontaktowe zapalenie skóry
- Łojotokowe zapalenie skóry
- Łuszczyca
- Leczenie atopowego zapalenia skóry
- Miejscowe leczenie AZS
- Leczenie ogólne
- Atopia – problem alergiczny
- Diagnoza AZS a pielęgnacja skóry
- Atopicin – dermokosmetyki do pielęgnacji skóry atopowej
- Rozpoznanie atopowego zapalenia skóry – co dalej?
- FAQ
Jak przebiega proces diagnostyczny dla rozpoznania AZS?
Pierwszym krokiem do rozpoznania wyprysku atopowego jest wywiad. Ponieważ choroba ma podłoże genetyczne, u chorych na AZS często stwierdza się jej występowanie rodzinne.
Lekarz musi też ocenić kondycję skóry chorego, zwracając uwagę na wygląd i lokalizację zmian skórnych. W razie potrzeby zleca odpowiednie badania laboratoryjne.
Diagnostyka AZS – kryteria
Do rozpoznania AZS najczęściej służą kryteria Hanifina i Rajki, które biorą pod uwagę stan kliniczny skóry pacjenta oraz informacje zebrane z wywiadu i badań. Dzielą się na kryteria większe i mniejsze.
Te pierwsze to:
- świąd skóry,
- przewlekły i nawrotowy charakter choroby,
- umiejscowienie zmian skórnych,
- atopia pacjenta lub w wywiadzie rodzinnym.
Natomiast kryteria mniejsze obejmują:
- suchość skóry (xerosis),
- rybia łuska lub rogowacenie przymieszkowe,
- dodatnie wyniki punktowych testów skórnych,
- zwiększone stężenie IgE (atopia),
- wczesny wiek wystąpienia zmian,
- nawracające zakażenia skóry,
- nieswoisty wyprysk rąk i/lub stóp,
- wyprysk sutków,
- zapalenie czerwieni warg (cheilitis),
- nawrotowe zapalenie spojówek,
- stożek rogówki (keratokonus),
- zaćma podtorebkowa,
- zacienienie wokół oczu,
- objaw Denniego i Morgana (fałd oczny),
- biały dermografizm,
- przedni fałd szyjny,
- świąd skóry po spoceniu,
- nietolerancja pokarmów,
- nietolerancja wełny,
- zaostrzenie po stresie,
- rumień twarzy,
- łupież biały,
- podkreślenie mieszków włosowych.
Atopowe zapalenie skóry stwierdza się, gdy występują trzy kryteria większe i trzy kryteria mniejsze. Niestety objawy chorobowe zwłaszcza u małych dzieci mogą być łudząco podobne do symptomów innych dermatoz, stąd często dochodzi do nadrozpoznawalności schorzenia.
W zależności od wieku pacjenta, objawy i przebieg AZS mogą się różnić.
Objawy atopowego zapalenia skóry u dzieci
Pierwsze objawy AZS zwykle pojawiają się już we wczesnym dzieciństwie. U najmłodszych jest to przede wszystkim suchość i szorstkość skóry oraz zmiany rumieniowo-złuszczające. Zmiany początkowo lokalizują się na twarzy, po czym rozprzestrzeniają się na szyję i tułów. Dziecku dokucza uporczywy świąd skóry, powodujący problemy ze snem i płaczliwość. U rocznych dzieci i dwulatków objawy pojawiają się również w zgięciach stawowych. Starsze dzieci z AZS mają zmiany głównie w zgięciach stawowych, na nadgarstkach, grzbietach dłoni i stóp, szyi, powiekach, a także wokół ust. Obserwuje się lichenifikację (zliszajowacenie) skóry.
ATOPICINKOMPLEKSOWY ZESTAW NA AZS zamów!
Objawy AZS u dorosłych
W przypadku AZS u młodzieży i dorosłych zmiany mogą być rozsiane po całym ciele. Najczęściej jednak powstają w obrębie skóry twarzy: na czole i na powiekach oraz wokół ust. Często zajęte są też szyja, dłonie i zgięcia stawowe. Występuje wyprysk oraz silna lichenizacja skóry.
Nadkażenia bakteryjne
Nieustanny stan zapalny, defekt bariery naskórkowej oraz świąd skłaniający do drapania zwiększają ryzyko nadkażeń. Częste są zwłaszcza infekcje gronkowcem złocistym, który kolonizuje skórę większości chorych z AZS. Może on wnikać w głąb skóry przez drobne ranki i namnażać się, potęgując stan zapalny. Gdy dochodzi do infekcji gronkowcem, skóra staje się jeszcze bardziej zaczerwieniona i szorstka, i pokrywa się żółtymi strupami oraz sączącymi się pęcherzykami.
Diagnostyka atopowego zapalenia skóry – jakie badania wykonać?
Sama ocena stanu skóry może być niewystarczająca do postawienia rozpoznania. Dlatego ważnym uzupełnieniem diagnozowania AZS są określone badania. Niektóre z nich służą do wykrycia alergenów, których należy unikać.
Oznaczanie całkowitego stężenia przeciwciał IgE
Podstawowe badanie to oznaczenie całkowitego stężenia przeciwciał IgE w surowicy krwi. U 80% osób chorujących na AZS stężenie tych przeciwciał jest podwyższone, a im bardziej jest zwiększone, tym gorszy stan skóry chorego.
Inne badania diagnostyczne
Kolejnym pomocnym badaniem jest oznaczenie swoistych przeciwciał IgE dla konkretnych alergenów. Jeśli wyniki badania są dodatnie, mogą świadczyć o alergii. Jednak badanie powinien zinterpretować alergolog.
Skórne testy punktowe są obecnie uznawane za złoty standard w wykrywaniu alergii IgE-zależnej. Na powierzchnię skóry nanosi się po kolei krople zawiesin zawierających różne alergeny. W przypadku uczulenia na skórze pojawia się duży bąbel, który porównuje się z tzw. kontrolą dodatnią (roztworem histaminy) i kontrolą ujemną (roztwór soli fizjologicznej. Aby badanie było wiarygodne, trzeba odstawić przed nim zażywane leki.
Uzupełniającym badaniem są atopowe testy płatkowe, służące do diagnozowania alergenów pokarmowych i alergenów wziewnych.
Problemy skórne utrudniające diagnozowanie AZS
Podobne objawy, co w AZS, pojawiają się również w innych dermatozach, dlatego konieczne jest odpowiednie różnicowanie. Przykłady tych chorób podaliśmy poniżej.
Pieluszkowe zapalenie skóry u niemowląt
Choroba objawia się stanem zapalnym skóry w miejscach, które mają kontakt z pieluszką. Zmiany mają postać rumienia, obrzęków i nadżerek. U maluszków chorych na atopowe zapalenie skóry okolica pieluszkowa zazwyczaj jest pozbawiona objawów, a jeśli jest zajęta, to częściej obserwuje się grudki wysiękowe.
Kontaktowe zapalenie skóry
Wywołane jest przez kontakt skóry z substancjami obecnymi np. w środkach czystości, kosmetykach, biżuterii czy odzieży. Objawy choroby to zmiany rumieniowo-złuszczające, obrzęki i pęcherzyki, które mogą lokalizować się w różnych miejscach na ciele. U osób z AZS może współwystępować wyprysk kontaktowy.
Łojotokowe zapalenie skóry
Charakterystyczne objawy to złuszczające, rumieniowo- wysiękowe wykwity przykryte nawarstwioną, grubą tłustą łuską. Zmiany pojawiają się na owłosionej skórze głowy, w fałdach skórnych i w okolicy pieluszkowej. ŁZS najczęściej mija samoistnie bez leczenia, natomiast AZS ma charakter przewlekły. Ponadto w AZS stwierdza się zmiany wypryskowe bez cech łojotokowych, znacznie silniejszy świąd, a okolica pieluszkowa jest wolna od zmian.
Łuszczyca
Jej objawem są czerwone grudki przykryte srebrzystą łuską. Typowa lokalizacja zmian to owłosiona skóra głowy, wyprostne powierzchnie rąk i nóg, okolica krzyżowa. U dzieci występuje łuszczyca kropelkowa, w której wykwity pojawiają się na całym ciele. Z kolei u niemowląt często zajęta jest okolica pieluszkowa. Łuszczyca może występować rodzinnie. Czasami dla odróżnienia jej od AZS wymagane jest przeprowadzenie badania histopatologicznego
Leczenie atopowego zapalenia skóry
W leczeniu AZS stosuje się przede wszystkim środki działające miejscowo. Podstawą terapii są emolienty, czyli preparaty natłuszczające i nawilżające, które mają odbudować uszkodzoną barierę naskórkową. Oprócz tego w zależności od nasilenia objawów lekarz przepisuje odpowiednie leki.
Miejscowe leczenie AZS
W miejscowym leczeniu atopowego zapalenia skóry najczęściej wykorzystuje się glikokortykosteroidy lub inhibitory kalcyneuryny. W przypadku, gdy występują nadkażenia bakteryjne, np. infekcje gronkowcem złocistym, stosowane są środki odkażające, np. oktenidyna, mupirocyna, kwas fusydowy.
Leczenie ogólne
Bardzo uciążliwe objawy, które nie ustępują pod wpływem leków miejscowych, leczone są za pomocą leków działających systemowo. Można tu wymienić: metotreksat, cyklosporynę A, azatioprynę, glikokortykosteroidy ogólnoustrojowe oraz leki biologiczne, jak dupilumab. Przy infekcjach gronkowcem wprowadzane są także antybiotyki doustne.
Atopia – problem alergiczny
W rozwoju atopowego zapalenia skóry, a także nasilaniu jego objawów uczestniczą różne alergeny i czynniki środowiskowe. Ważną częścią leczenia będzie więc unikanie alergenów i innych czynników, które zaostrzają przebieg choroby.
Diagnoza AZS a pielęgnacja skóry
W AZS istnieje konieczność regularnego pielęgnowania skóry wspomnianymi już emolientami. Ma to na celu odtworzenie naturalnej warstwy lipidowej naskórka, która chroni skórę przed przesuszeniem i szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi. Należy wybierać preparaty zawierające składniki naturalnie wchodzące w skład bariery naskórka, np. mocznik, NMF (naturalny czynnik nawilżający), kwasy tłuszczowe, aminokwasy, ceramidy. Dobrze byłoby, gdyby w produktach do pielęgnacji znalazły się również komponenty przeciwzapalne.
Atopicin – dermokosmetyki do pielęgnacji skóry atopowej
Dermokosmetyki emoliencyjne Atopicin pomagają radzić sobie z wyzwaniami, jakie stawia skóra atopowa. To produkty przeznaczone do codziennej pielęgnacji, które odbudowują warstwę hydrolipidową skóry i intensywnie ją nawilżają. Wyjątkową ich cechą jest to, że bazują na naturalnych składnikach aktywnych, dzięki czemu niosą wiele korzyści dla skóry. Łagodzą ją, regenerują i niwelują świąd.
Zestaw Atopicin obejmuje:
- delikatnie myjący szampon z mocznikiem,
- kojący krem pod oczy i na powieki z pantenolem,
- krem do twarzy na dzień z ekstraktem ze smoczego owocu,
- krem do twarzy na noc z olejem awokado,
- hydrofilowy olejek myjący do twarzy,
- natłuszczające mazidło do szorstkiej i przesuszonej skóry,
- balsam do mycia ciała z masłem shea,
- natłuszczający balsam do ciała z olejem z czarnuszki.
Rozpoznanie atopowego zapalenia skóry – co dalej?
Atopowe zapalenie skóry to przewlekła choroba, która obniża jakość życia. Warto wiedzieć, że stwarza ryzyko innych chorób atopowych, w tym astmy. Aby zmniejszyć uciążliwe objawy i zapobiec powikłaniom, trzeba jak najszybciej wdrożyć leczenie i odpowiednią pielęgnację.
ATOPICINKOMPLEKSOWY ZESTAW NA AZS zamów!
FAQ
1. Jak diagnozuje się atopowe zapalenie skóry?
Chorobę diagnozuje lekarz, na podstawie wywiadu, badania skóry pacjenta oraz dodatkowych badań.
2. Atopowe zapalenie skóry – jakie badania diagnostyczne są przydatne?
Mogą to być badania takie, jak: oznaczanie całkowitego stężenia przeciwciał IgE we krwi, oznaczanie swoistych IgE, skórne testy punktowe oraz atopowe testy płatkowe.
3. Jakie są przyczyny AZS?
W rozwoju AZS uczestniczą czynniki genetyczne i środowiskowe, a także zaburzenia immunologiczne.
Bibliografia:
1. Silny W i in.: Atopowe zapalenie skóry – współczesne poglądy na patomechanizm oraz metody postępowania diagnostyczno-leczniczego. Stanowisko grupy specjalistów Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, Post Dermatol Alergol 2010; XXVII, 5: 365–383
2. Leung AK, Hon KL, Robson WL: Atopic dermatitis. Adv Pediatr 2007; 54: 241-73
3. Akdis CA, Akdis M, Bieber T, et al.: Diagnosis and treatment of atopic dermatitis in children and adults: European Academy of Allergology and Clinical Immunology/American Academy of Allergy, Asthma and Immunology/PRACTALL Consensus Report. J Allergy Clin Immunol 2006
