Leczenie atopowego zapalenia skóry

Biorąc pod uwagę różne nasilenie i zmienność objawów, jakie może dawać atopowe zapalenie skóry, leczenie musi być zawsze dopasowane do potrzeb danego pacjenta. Odpowiednio dobrana terapia skutecznie łagodzi objawy, jak również zapobiega zaostrzeniom, co wpływa pozytywnie na jakość życia chorych. W tym artykule omówimy, jak może wyglądać leczenie objawów AZS oraz jakie metody są powszechnie stosowane w terapii tej przewlekłej, zapalnej choroby skóry.

Jak odbywa się diagnozowanie atopowego zapalenia skóry?

Atopowe zapalenie skóry rozpoznawane jest najczęściej już we wczesnym dzieciństwie. Lekarz dermatolog stawia diagnozę, opierając się na obserwacji objawów klinicznych, ich charakterystycznej dla wieku lokalizacji oraz na wywiadzie medycznym. Najczęściej posługuje się kryteriami Hanifina i Rajki i na tej podstawie ocenia, czy ma do czynienia właśnie z atopowym zapaleniem skóry. W razie potrzeby zleca też odpowiednie testy laboratoryjne. Uzupełnieniem diagnostyki mogą być testy alergiczne, które pozwalają wykryć alergeny nasilające objawy atopowego zapalenia skóry.

Metody leczenia atopowego zapalenia skóry

Leczenie atopowego zapalenia skóry wymaga indywidualnego podejścia, uwzględniającego nie tylko rodzaj i stopień nasilenia objawów, ale też wiek pacjenta i czynniki wyzwalające, np. substancje, na które jest uczulony. Poniższa tabela w skrócie przedstawia metody, po które może sięgnąć lekarz, gdy uzna to za zasadne. W dalszej części artykułu każdą z tych metod omówimy bardziej szczegółowo.

Emolienty – nieodłączny element terapii podstawowej atopowego zapalenia skóry

Emolienty są jednym z elementów terapii podstawowej AZS (pozostałe to edukacja pacjenta i profilaktyka – o tej drugiej jeszcze wspomnimy). Emolienty w przypadku atopowego zapalenia skóry odgrywają bardzo ważną rolę, ponieważ odbudowują i uszczelniają barierę ochronną naskórka. Tym samym pozwalają zlikwidować uciążliwość suchość skóry oraz wynikające z niej uczucie swędzenia oraz podrażnienia. Sprzyjają też łagodzeniu stanów zapalnych oraz regeneracji skóry.

Jednak emolienty przyniosą pozytywne efekty tylko wtedy, gdy zostaną dobrane odpowiednio do potrzeb pacjenta i będą stosowane naprawdę regularnie. W AZS wskazane są tzw. aktywne emolienty, stanowiące mieszaninę lipidów (ceramidów, cholesterolu, wolnych kwasów tłuszczowych), które fizjologicznie występują w warstwie rogowej. Pozwalają one zrekonstruować uszkodzony płaszcz hydrolipidowy naskórka. Obok nich w emolientach powinny się znaleźć substancje nawilżające i natłuszczające, które pomogą zatrzymywać wodę w skórze i będą przeciwdziałały jej wysuszeniu. Można tu wymienić: mocznik, NMF, kwas hialuronowy, masło shea i glicerynę. 

Dobierając emolienty, należy zwrócić uwagę na to, jak bardzo sucha jest skóra. Ta bardzo sucha będzie potrzebować produktów tłustszych, niż skóra mniej sucha, dla której odpowiedniejsze będą lżejsze produkty. Warto też pomyśleć o porze dnia – w ciągu dnia preferowane są lżejsze i szybko wchłaniane formuły, natomiast nocą można stosować te treściwsze, aby wspomóc regenerację skóry. W przypadku alergii kontaktowych zawsze należy przeczytać skład danego produktu.

Emolienty należy stosować niezależnie od przebiegu atopowego zapalenia skóry – również w okresach bez zaostrzeń. Powinny być aplikowane na skórę co najmniej 2-3 razy dziennie. Należy je nakładać obowiązkowo po każdej kąpieli, gdyż w ten sposób pozwalają zatrzymać wilgoć w skórze. Mogą posłużyć też w metodzie wet wrapping, która pozwala ograniczyć nasilony świąd skóry i drapanie. Polega ona na nasmarowaniu skóry emolientami po kilku minutach od wyjścia z wanny, a następnie owinięciu ciała bandażami.

ATOPICIN

Skuteczny zestaw dermokosmetyków łagodzących objawy AZS

Zamów!

Rola leków przeciwzapalnych w leczeniu AZS

Przy zaostrzeniach AZS leczenie obejmuje stosowanie odpowiednich leków przeciwzapalnych – miejscowych kortykosteroidów lub inhibitorów kalcyneuryny. Leki te zmniejszają stany zapalne, dzięki czemu objawy AZS ulegają złagodzeniu. 

Standardowo terapia ostrej fazy atopowego zapalenia skóry polega na stosowaniu glikokortykosteroidów. Najczęściej mają one postać maści, jedynie na zmiany sączące używa się ich w lżejszych formach, jak kremy, lotiony czy spraye. Niezmiernie ważne jest to, aby kortykosteroidów miejscowych nie stosować zbyt długo, ponieważ niesie to za sobą ryzyko wystąpienia różnych skutków niepożądanych, np. atrofii skóry, teleangiektazji czy rozstępów. 

Takich ograniczeń nie ma natomiast w przypadku inhibitorów kalcyneuryny. Nie powodują ścieńczenia skóry ani innych poważnych skutków ubocznych, dzięki czemu mogą być stosowane bezpiecznie przez wiele miesięcy. Mogą być też aplikowane w delikatnych obszarach, takich jak np. twarz. Leczenie pimekrolimusem w postaci kremu 1% wprowadza się w łagodnym atopowym zapaleniu skóry, natomiast takrolimusem w postaci maści 0,03% i 0,1% w umiarkowanym i ciężkim przebiegu choroby.

Kiedy w atopowym zapaleniu skóry stosuje się leki przeciwhistaminowe?

Leki przeciwhistaminowe działają przez hamowanie histaminy, która jest uwalniana w odpowiedzi na alergeny i prowadzi do wystąpienia takich objawów, jak świąd, zaczerwienienie skóry czy obrzęk. Blokując działanie histaminy, leki te mogą przynieść pewną ulgę pacjentom z AZS cierpiącym z powodu dokuczliwego świądu. Ponadto leki przeciwhistaminowe I generacji, z których obecnie zalecana jest tylko hydroksyzyna, posiadają działanie uspokajające. W związku z tym mogą ułatwiać zasypianie, poprawiając komfort pacjentów, którym świąd przeszkadza w spokojnym wypoczynku. Z kolei leki przeciwhistaminowe II generacji pomagają zwłaszcza tym chorym na AZS, którzy mają również nawrotowe zapalenie spojówek czy alergiczny nieżyt nosa. Co więcej, w badaniach wykazano, że podawanie cetyryzyny dzieciom chorym na atopowe zapalenie skóry w wieku 1-2 lat zmniejszyło u nich ryzyko wystąpienia astmy o połowę.

Niemniej na ten moment nie ma wystarczających dowodów na skuteczność leków przeciwhistaminowych w zmniejszaniu świądu u chorych na AZS, dlatego stosuje się je najczęściej w ramach uzupełnienia leczenia podstawowego.

Jak leczyć infekcje w AZS i dlaczego jest to tak istotne?

Objawy atopowego zapalenia skóry mogą się zaostrzać pod wpływem infekcji drobnoustrojami. Niestety skóra chorych z AZS jest bardziej narażona na infekcje grzybicze, wirusowe oraz bakteryjne, z tych ostatnich głównie gronkowcem złocistym (Staphylococcus aureus), który kolonizuje skórę 90% pacjentów. Rozwojowi infekcji sprzyja uszkodzona bariera naskórkowa oraz zadrapania. 

Jeśli zostanie stwierdzona infekcja przy AZS, czym leczyć wtedy chorą skórę? Wszystko zależy od rodzaju infekcji oraz jej nasilenia. Na infekcje bakteryjne stosuje się antybiotyki miejscowe, np. mupirocynę lub antybiotyki doustne w przypadku rozległych zakażeń. Infekcje grzybicze leczy się za pomocą leków przeciwgrzybiczych – miejscowych lub doustnych, w zależności od tego, jak rozległe jest zakażanie. Z kolei przy infekcjach wirusem opryszczki zwykłej wdrażane jest ogólne leczenie przeciwwirusowe. Ważne, żeby szybko rozpocząć leczenie, aby uchronić się przed dalszym zaostrzaniem AZS i powikłaniami. 

Na czym polega fototerapia i kiedy się ją stosuje?

Fototerapia polega na naświetlaniu skóry pacjenta odpowiednio dobranym światłem. Zabiegi przeprowadzane są w gabinetach dermatologicznych pod kontrolą lekarza. W AZS skuteczne są wszystkie typy fototerapii (promieniowanie UVA i UVB). Najczęściej wykorzystywane jest promieniowanie UVB.

Fototerapię stosuje się w przypadkach opornych na leczenie miejscowe, gdy standardowe terapie okazują się nieskuteczne. Poleca się ją także osobom, u których występują przeciwwskazania, aby długotrwale stosować leki miejscowe. 

Zabiegi naświetlania łagodzą świąd i zmniejszają stan zapalny skóry, jak również wzmacniają barierę ochronną naskórka. Aby jednak były skuteczne, muszą być przeprowadzane regularnie. Dokładną liczbę sesji naświetlań oraz ich częstotliwość ustala lekarz. Zazwyczaj wykonuje się kilka zabiegów tygodniowo przez okres kilku tygodni. Po ustąpieniu większości zmian skórnych może zostać zalecona terapia podtrzymująca.

Warto tu zauważyć, że chociaż zabiegi fototerapii posiadają udokumentowaną skuteczność i są stosunkowo bezpieczne, nie dla każdego pacjenta będą odpowiednie. W przypadku AZS u dorosłych leczenie naświetlaniami jest zwykle możliwe, natomiast nie stosuje się go raczej u dzieci poniżej 10. roku życia ze względu na ryzyko wystąpienia odległych skutków niepożądanych, np. raka skóry. Istnieją też pewne przeciwwskazania, które należy wykluczyć przed poddaniem się fototerapii.

Kiedy jest wprowadzane leczenie ogólne?

W przypadku ciężkiego przebiegu choroby, gdy zmiany zajmują ponad 50% powierzchni skóry a miejscowa terapia nie przynosi efektów, wdrażane jest leczenie ogólnoustrojowe za pomocą leków immunosupresyjnych (np. cyklosporyny A, metotreksatu). Przy niepowodzeniu terapii ogólnej może być zastosowane leczenie biologiczne lekami biologicznymi (najczęściej dupilumabem).

Leki immunosupresyjne hamują odpowiedź układu odpornościowego, zmniejszając stan zapalny skóry, co prowadzi do złagodzenia objawów atopowego zapalenia skóry. Niestety leki te mogą powodować poważne działania niepożądane, dlatego leczenie nimi powinno być ściśle monitorowane. Przykładowo pacjenci zażywający cyklosporynę A muszą mieć regularnie sprawdzane ciśnienie tętnicze oraz parametry wydolności nerek. U dzieci z AZS można rozważyć terapię immunosupresantami tylko w ciężkich przypadkach i musi być ona prowadzona przez doświadczonego lekarza.

Leczenie biologiczne AZS jest nowoczesną terapią dla pacjentów z ciężkim przebiegiem choroby, którzy nie reagują na tradycyjne metody leczenia. W przypadku AZS leki biologiczne to specjalnie zaprojektowane przeciwciała monoklonalne, które posiadają zdolność do blokowania interleukiny 13. Interleukina 13 jest kluczową cytokiną biorącą udział w stanach zapalnych i czynnikiem dysfunkcji bariery naskórkowej w AZS. Blokując jej działanie, leki biologiczne działają bardzo precyzyjnie, co minimalizuje ryzyko działań niepożądanych. Poza tym leczenie dupilumabem wykazuje wysoką skuteczność w łagodzeniu objawów AZS i często zapewnia długotrwałą poprawę stanu skóry.

Profilaktyka AZS, czyli unikanie czynników wywołujących

Ponieważ w przypadku AZS przyczyny leżą także w różnych czynnikach środowiskowych, ważnym elementem leczenia jest unikanie czynników, które mogą wywoływać objawy choroby. Należy zatem unikać:

• alergenów – szczególnie alergenów pokarmowych, np. białek mleka krowiego, pszenicy, poza tym alergenów wziewnych, jak pyłki roślin, sierść zwierząt, roztocza kurzu domowego, pleśnie,
• substancji drażniących – agresywnych detergentów w środkach czystości i kosmetykach, dymu papierosowego, zanieczyszczeń środowiska – głównie zanieczyszczeń powietrza (smog w dużych miastach), 
• nieodpowiedniej odzieży – np. syntetycznych ubrań, pełnych chemikaliów oraz wełny,
• stresu – zwłaszcza przewlekłego,
• gorących i długich kąpieli, ponieważ wzmagają suchość skóry.

Unikanie tych czynników, wraz z wprowadzeniem odpowiedniego leczenia i pielęgnacji skóry atopowej jest kluczowe, aby poprawić stan skóry i zmniejszyć ryzyko zaostrzeń.

Jak powinna wyglądać pielęgnacja skóry atopowej?

Podstawą pielęgnacji skóry atopowej są oczywiście omówione już wcześniej emolienty. Regularne natłuszczanie i nawilżanie skóry pomaga łagodzić objawy i zapobiegać nawrotom schorzenia. Co ważne, pielęgnacja skóry emolientami jest bezpieczna, skuteczna i można stosować ją przez długi czas.

Kosmetyki na AZS powinny być zatem emolientami. Istotne, by miały łagodny skład i nie zawierały substancji drażniących ani uczulających. Wskazane są hipoalergiczne formuły bez substancji zapachowych, barwników, mocnych detergentów i alkoholu. Warto sięgać po produkty specjalnie przeznaczone do pielęgnacji skóry atopowej.

Do higieny ciała należy używać delikatnych preparatów myjących. Z powodu atopowego zapalenia skóry zaleca się bardziej korzystać z prysznica niż wanny. Podczas prysznica kontakt z wodą jest krótszy i można mieć większą kontrolę nad jej temperaturą, która powinna być letnia. 

Od czasu do czasu można jednak wybrać kąpiel. Należy przy tym przestrzegać kilku zasad. Kąpiel nie powinna być za długa – maksymalnie powinna trwać 10-15 minut, przy czym im większe nasilenie objawów, tym kąpiel musi być krótsza. Woda do kąpieli powinna być letnia – optymalna temperatura to 33-34°C. Do wody należy dodawać emulsje, płyny i olejki do kąpieli o pH 5,5, które działają nawilżająco i pomagają w odbudowie bariery ochronnej skóry. Dzięki temu pozwalają zmniejszyć świąd, a nawet mogą ograniczyć konieczność stosowania miejscowych preparatów przeciwzapalnych.

Po każdym wzięciu kąpieli lub prysznica należy niezwłocznie (w ciągu 3 minut) nasmarować skórę kremem lub balsamem, aby zatrzymać wilgoć w skórze i zapobiec transepidermalnej utracie wody (TEWL), co mogłoby nasilić objawy choroby.

Jeśli chodzi o odzież, to warto nosić ubrania z naturalnych, przewiewnych materiałów, które nie będą podrażniały skóry (np. z bawełny).

Jak stosować emolienty? Najważniejsze zasady

• Należy nakładać je kilka razy dziennie, w tym po każdej kąpieli czy prysznicu, gdy skóra jest jeszcze lekko wilgotna.
• Trzeba je aplikować na całe ciało i twarz, nie tylko w miejscach w których skóra jest w słabszej kondycji.
• Należy stosować je w odpowiedniej ilości – nie za dużo ani nie za mało, aby kosmetyk mógł się wchłonąć bez problemu oraz skóra została wystarczająco dobrze nawilżona.
• Codzienną pielęgnację należy kontynuować również w okresach remisji, aby zapobiegać zaostrzeniom.

Poznaj dermokosmetyki Atopicin

Atopicin od Verdelove to skuteczne dermokosmetyki, opracowane specjalnie z myślą o osobach cierpiących na AZS. Właściwie troszczą się o atopową skórę, przywracając jej komfort. Pomagają łagodzić objawy AZS, np. zaczerwienienie, suchość skóry oraz świąd.

Sekretem wysokiej skuteczności dermokosmetyków Atopicin są starannie skomponowane, mocno nawilżające i kojące składy, oparte na składnikach aktywnych naturalnego pochodzenia.

Seria Atopicin to osiem kosmetyków zapewniających kompleksową pielęgnację skórze twarzy, ciała, a także owłosionej skórze głowy:

• balsam do mycia ciała – łagodnie myje, skutecznie oczyszczając ciało z zanieczyszczeń i potu, jednocześnie dba o prawidłowe nawilżenie naskórka,
• balsam natłuszczający do ciała – intensywnie nawilża, natłuszcza i odżywia skórę po myciu, zapobiega powstawaniu podrażnień oraz chroni przed nadmiernym odparowywaniem wody z powierzchni skóry,
• mazidło do suchej skóry – natychmiastowo natłuszcza i dogłębnie nawilża, ma właściwości przeciwzapalne, wiec szybko przynosi ulgę przesuszonej skórze, 
• szampon – dermokosmetyk o emoliencyjnej formule, kompleksowo pielęgnuje owłosioną skórę głowy z AZS,
• olejek myjący do twarzy – dokładnie oczyszcza cerę z zanieczyszczeń i pozostałości po makijażu, wykazując jednocześnie działanie łagodzące oraz pozostawia skórę nawilżoną,
• krem na dzień – wnika w głąb skóry, dbając o odpowiednie nawilżenie i natłuszczenie naskórka, chroni cerę przed utratą wilgoci oraz szkodliwym wpływem środowiska, łagodzi uporczywy świąd,
• krem na noc – o działaniu przeciwzapalnym, regeneruje, wzmacnia funkcje bariery skórnej w trakcie snu, stymulując ją do intensywnej odbudowy, dogłębnie nawilża, odżywia i wspiera gojenie się drobnych uszkodzeń,
• krem pod oczy i na powieki – wzmacnia i pielęgnuje wrażliwą okolicę oczu, skutecznie ją nawilżając oraz niwelując podrażnienia, likwiduje przebarwienia powiek, wyrównując koloryt.

Preparaty z serii Atopicin to skuteczne rozwiązanie w przypadku skóry atopowej. Mogą być stosowane samodzielnie przy łagodnych postaciach AZS, a także uzupełniająco przy objawach wymagających farmakoterapii.

ATOPICIN

Skuteczny zestaw dermokosmetyków łagodzących objawy AZS

Zamów!

Podsumowanie

Leczenie AZS nie należy do najłatwiejszych, ponieważ jest to uwarunkowana wieloma czynnikami choroba przewlekła. Jak na razie nie da się jej pozbyć, więc ma swoje okresy remisji oraz nawrotów. A rozpoznana we wczesnym dzieciństwie może w późniejszych latach powodować choroby dróg oddechowych, jak: astma oskrzelowa czy alergiczny nieżyt nosa. Konieczny jest więc regularny kontakt z dermatologiem. Dermatoza wymaga holistycznego podejścia, które opiera się nie tylko na leczeniu, ale też na pielęgnacji oraz unikaniu czynników wyzwalających.

FAQ

Bibliografia

1. Jenerowicz D., Polańska A., Patomechanizm, Bariera naskórkowa i jej defekt w atopowym zapaleniu skóry, [w:] Silny W. (red), Atopowe zapalenie skóry, Poznań 2012
2. Karczewska J. i wsp., Alergia pokarmowa a atopowe zapalenie skóry. Aktualne poglądy i opinie, „Alergia, Astma, Immunologia”, 24 (4), 2019
3. Kasznia-Kocot J., Reichmann K., Wypych-Ślusarska A., Wybrane aspekty jakości życia w atopowym zapaleniu skóry, Medycyna Środowiskowa,, No. 2, Vol. 17, 2014
4. Nowicki R., Co nowego w leczeniu atopowego zapalenia skóry, „Postępy Dermatologii i Alergologii”, 5/2009
5. Rudyk A., Jurzak M, Składniki aktywne kosmetyków i dermokosmetyków stosowane w pielęgnacji skóry z atopowym zapaleniem [W:] Stan skóry wykładnikiem stanu zdrowia. (red.) Goździalska A.