Atopowe zapalenie skóry u dzieci – objawy i przyczyny

Atopowe zapalenie skóry u dzieci objawia się najczęściej swędzeniem i suchością skóry, a także zaczerwienieniem i wysypką. Dokładne symptomy mogą się różnić w zależności od wieku dziecka oraz stopnia nasilenia choroby i fazy, w jakiej aktualnie się znajduje. AZS u dzieci stanowi problem powszechny, który diagnozowany jest nawet u 20% małych pacjentów – dla porównania, w populacji osób dorosłych choruje 1-3% pacjentów. Jakie są przyczyny AZS u dzieci, jak wygląda i w jaki sposób można z nim walczyć? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w poniższym artykule.

Jakie są przyczyny atopowego zapalenia skóry u dzieci?

Przyczyny atopowego zapalenia skóry u dzieci nie zostały jeszcze do końca poznane. Uważa się, że choroba uwarunkowana jest wieloma czynnikami, a zwłaszcza interakcjami między czynnikami genetycznymi i środowiskowymi. Jeśli w najbliższej rodzinie występuje atopowe zapalenie skóry, to istnieje duże prawdopodobieństwo, że dziecko też będzie je miało. Dziedziczona jest skłonność do rozwijania reakcji alergicznej po kontakcie z substancjami neutralnymi dla zdrowych ludzi (czyli atopia) oraz nieprawidłowa budowa skóry. Mutacje w genach odpowiedzialnych za syntezę białek budujących ochronny płaszcz lipidowy skóry (np. w genie filagryny) powodują, że skóra jest bardziej przepuszczalna i przez to narażona na wysuszenie oraz wnikanie czynników zewnętrznych.

Objawy atopowego zapalenia skóry mogą się też wyzwolić pod wpływem różnych czynników środowiskowych, do których należą:

• alergeny z powietrza – np. pyłki roślin, roztocza kurzu domowego, sierść zwierząt,
• alergeny pokarmowe – np. mleko krowie, orzechy, pszenica, soja,
• zanieczyszczenie środowiska – np. smog, jak pokazują badania, dzieci mieszkające w dużych miastach częściej chorują na AZS,
• warunki klimatyczne – wysoka temperatura otoczenia oraz niska wilgotność powietrza nasilają świąd skóry,
• stres – silne emocje i przewlekły stres pogarszają objawy atopowego zapalenia skóry,
• substancje drażniące – mocne detergenty, substancje zapachowe, szorstkie tkaniny (np. wełna),
• brak karmienia piersią – ryzyko zachorowania dziecka na AZS wzrasta wskutek podawania niemowlęciu sztucznego mleka – od momentu urodzenia lub zanim ukończy 4. miesiąc życia.

Jak wygląda atopowe zapalenie skóry u dzieci?

Objawy atopowego zapalenia skóry u dzieci zależą od wieku pacjenta – a także od nasilenia choroby (fazy ostrej lub przewlekłej). Zatem zmiany skórne mogą występować w różnych miejscach i wyglądać inaczej w zależności od tego, ile lat ma dziecko. W najcięższych przypadkach zmiany obejmują całą powierzchnię skóry. Jest to erytrodermia, która może rozwinąć się w każdym wieku.

Pierwsze objawy mogą pojawić się już u niemowląt, przed ukończeniem szóstego miesiąca życia. W większości przypadków choroba ma swój początek przed 5. rokiem życia dziecka.

Czym objawia się atopowe zapalenie skóry u niemowląt i małych dzieci?

Głównym symptomem AZS u niemowląt i dzieci do 2. roku życia jest przede wszystkim silny świąd skóry. Maluch jest niespokojny, rozdrażniony i się drapie. Na jego skórze tworzą się nieregularne ogniska rumieniowo-wysiękowe, które mogą się sączyć i ulegać nadkażeniom. Występują one głównie na twarzy (policzkach i czole), za uszami i na owłosionej skórze głowy, a także na kończynach i tułowiu.

W miarę rozwoju choroby skóra dziecka staje się coraz bardziej sucha i może dochodzić do jej łuszczenia i pękania. Jest też bardzo wrażliwa na czynniki zewnętrzne i skłonna do podrażnień. Podrażnienia mogą być powodowane przez pot, nieodpowiednie kosmetyki, jak również wełniane ubranka. 

Objawy atopowego zapalenia skóry u starszych dzieci

U dzieci w wieku od 2 do 12 lat skóra również jest bardzo sucha i swędząca. Nowym objawem jest natomiast jej lichenizacja – czyli pogrubienie skóry wskutek długotrwałego stanu zapalnego. Symptomy najczęściej są zlokalizowane w obszarach zgięciowych stawów – zgięciach łokciowych, podkolanowych i nadgarstków. 

U dzieci powyżej 12. roku życia zmiany skórne powstają także powierzchniach grzbietowych dłoni i stóp oraz na twarzy i szyi. 

Faza ostra i faza przewlekła w atopowym zapaleniu skóry – czym się charakteryzują?

AZS jest chorobą przewlekłą. W jej przebiegu można wyróżnić dwie główne fazy: ostrą i przewlekłą. Różnią się one przede wszystkim intensywnością objawów, w związku z czym muszą być inaczej leczone.

Faza ostra atopowego zapalenia skóry powoduje wyraźne ogniska rumieniowe, na których pojawiają się drobne grudki, pęcherzyki i nadżerki. Są one dobrze odgraniczone od zdrowej skóry.

Przewlekła faza choroby wiąże się ze zgrubieniami na skórze oraz wyraźniejszym rysunkiem linii skóry – jest to wspomniana już lichenizacja. Dodatkowo naskórek łuszczy się powierzchownie.

Lokalizacja zmian w atopowym zapaleniu skóry jest bardzo charakterystyczna i zależna od wieku dziecka. Natomiast przebieg choroby może być indywidualny. Czasami są to niewielkie zmiany, innym razem poważne zmiany skórne, obejmujące rozległe powierzchnie ciała – mówi Karina Pietrzela, kosmetolog z Clinica Cosmetologica

Objawy atopowego zapalenia skóry – skrót najważniejszych informacji

Tak wygląda atopowe zapalenie skóry u dzieci – zdjęcia

ATOPICIN

Skuteczny zestaw dermokosmetyków łagodzących objawy AZS

Zamów!

Jak rozpoznać atopowe zapalenie skóry u niemowlaka lub starszego dziecka?

W przypadku niepokojących zmian skórnych u dziecka, rodzice powinni udać się z nim do pediatry. Lekarz w razie potrzeby skieruje dziecko do dermatologa lub alergologa, którzy dokonają dalszej diagnozy i leczenia. 

Najczęściej rozpoznanie atopowego zapalenia skóry stawia dermatolog, na podstawie wywiadu medycznego oraz obrazu klinicznego. Posługując się tzw. kryteriami Hanifina i Rajki, zdobywa istotne informacje, które pomagają mu w postawieniu odpowiedniej diagnozy. Według tego powszechnie stosowanego systemu diagnostycznego dla rozpoznania AZS muszą zostać spełnione co najmniej dwa kryteria główne i co najmniej trzy kryteria dodatkowe.

Gdy istnieje podejrzenie, że udział w wywoływaniu objawów atopowego zapalenia skóry odgrywają alergeny, lekarz może zlecić testy alergiczne. Aby można było je przeprowadzić, dziecko musi mieć ukończone 4 lata. Jednym z najczęściej stosowanych rodzajów testów są skórne testy punktowe, które umożliwiają identyfikację alergenów odpowiedzialnych za zaostrzanie objawów. Testy polegają na naniesieniu na skórę małych kropli zawiesin zawierających różne alergeny – np. pokarmowe, pyłki, roztocza, sierść zwierząt, a następnie delikatnym nakłuciu naskórka. Jeśli dziecko jest uczulone na dany alergen, pojawi się reakcja uczuleniowa w postaci zaczerwienienia, obrzęku lub bąbla.

Jeżeli dziecko jest zbyt małe, by można było przeprowadzić testy alergiczne lub musi stale przyjmować leki przeciwalergiczne, korzysta się z innych metod diagnostycznych. Można na przykład wykonać badanie z krwi pacjenta w celu zmierzenia poziomu przeciwciał IgE. U dzieci z alergią na dany alergen poziom IgE swoistego dla tego alergenu będzie podwyższony.

Ważne: u dzieci atopowe zapalenie skóry często współistnieje z innymi chorobami alergicznymi. Klasyczna triada atopowa obejmuje AZS, astmę oskrzelową oraz alergiczny nieżyt nosa.

Jak leczyć atopowe zapalenie u dzieci?

Leczenie AZS u dzieci jest przeważnie objawowe – z wyjątkiem przypadków, w których istnieje możliwość leczenia przyczynowego. Metody leczenia dobierane są w zależności od wieku dziecka oraz nasilenia objawów. 

Leczenie objawowe ma na celu łagodzenie objawów. Najczęściej polega na stosowaniu odpowiednich leków – przeważnie aplikowanych miejscowo. Ważnym elementem terapii są emolienty – preparaty natłuszczające i nawilżające, które stosuje się ciągle, także w okresach bezobjawowych, aby jak najdłużej utrzymać remisję.

Przyczynowe leczenie atopowego zapalenia skóry jest możliwe w pewnych przypadkach, gdy udaje się zidentyfikować czynnik wywołujący objawy. Wówczas najczęściej zaleca się unikać tego czynnika. Niektórzy pacjenci mogą skorzystać z odczulania, czyli stopniowego podawania niewielkich dawek alergenu. Odczulanie (swoista immunoterapia alergenowa) jest procesem długotrwałym, zajmującym lata, jednak dzięki niemu dochodzi do zamiany przeciwciał IgE na IgG, niepowodujących reakcji uczuleniowej ani zapalnej.

Jak złagodzić objawy AZS u dzieci?

Przy atopowym zapaleniu skóry u dzieci stosuje się różne metody farmakologiczne i niefarmakologiczne, które pozwalają ograniczyć stan zapalny i złagodzić świąd. Dobierane są one odpowiednio do wieku dziecka. 

Kluczową zasadą jest zaczynanie leczenia od najprostszych i najbezpieczniejszych sposobów, a dopiero w razie niepowodzenia sięganie po kolejne, bardziej zdecydowane metody. 

Za podstawę terapii AZS u dzieci uznaje się pielęgnację skóry. Skóra chorego dziecka jest bardzo sucha, przez to też intensywnie swędzi. Natłuszczanie jej emolientami będzie przynosiło ulgę, trzeba tylko to robić regularnie. 

Poza tym ważne jest unikanie alergenów. Jeśli okaże się, że jakiś składnik pokarmowy lub kosmetyczny nasila objawy, należy go jak najszybciej wyeliminować.

Leczenie przeciwzapalne wdrażane jest wtedy, gdy tworzą się ogniska zapalne z grudkami świądowymi lub lichenizacją. Wysoką skuteczność mają glikokortykosteroidy miejscowe, które prowadzą do szybkiego ustąpienia objawów. U małych dzieci muszą być jednak stosowane z dużą ostrożnością. Za bezpieczniejsze uchodzą inhibitory kalcyneuryny, które mogą być stosowane także profilaktycznie. 

W celu zredukowania świądu dzieciom przepisuje się często leki przeciwhistaminowe. Leki należące do pierwszej generacji mają dodatkowo działanie uspokajające i pomagają dziecku w zasypianiu.

U starszych dzieci (powyżej 10. roku życia) z cięższymi objawami możliwa jest fototerapia, która ma dobrą skuteczność. Najcięższą postać AZS – erytrodermię – leczy się w warunkach szpitalnych. Może być konieczne dożylne podawanie silnych leków przeciwzapalnych. U dzieci, które mają udokumentowaną alergię (określoną zarówno na podstawie objawów, jak i badań dodatkowych) można rozważyć odczulanie.

Czym smarować skórę malucha z AZS i jak często?

Prawidłowa pielęgnacja skóry chorego dziecka jest podstawowym zaleceniem w AZS. Atopowe zapalenie skóry to choroba związana z defektem bariery naskórkowej, która ma nieprawidłową strukturę i nie spełnia prawidłowo swoich funkcji. Celem pielęgnacji skóry atopowej jest zatem odbudowa i wzmocnienie warstwy ochronnej skóry, co pozwala zmniejszyć jej suchość oraz swędzenie.

Do pielęgnacji należy używać preparatów o silnych właściwościach nawilżających i natłuszczających. W dobrym produkcie znajdą się zarówno:

• substancje działające okluzyjnie, czyli takie, które stworzą na skórze film zapobiegający utracie wody, np. masło shea, 
• składniki wiążące wodę – np. mocznik, kwas hialuronowy, kwas mlekowy,
• składniki odbudowujące barierę skórną – np. ceramidy, cholesterol

Warto wybierać emolienty bazujące na naturalnych składnikach aktywnych. Wiele z nich jest dobrze tolerowanych przez delikatną skórę atopików i dobroczynnie wpływa na jej kondycję. Warto sięgać po produkty specjalnie przeznaczone na AZS u niemowlaka lub dla dzieci z AZS, ponieważ produkty te mają odpowiednio dobrany skład i są wolne od substancji zapachowych, barwników, alkoholu oraz innych, podrażniających lub wywołujących reakcje alergiczne składników.

Emolientami należy smarować skórę 3-4 razy dziennie, w tym po kąpieli. Do mycia dziecka powinno się używać łagodnych środków, które nie wysuszają ani nie podrażniają skóry – wykluczone są mydła i żele zawierające silne detergenty. Kąpiel nie powinna trwać za długo i trzeba też pamiętać o odpowiedniej temperaturze wody, nieprzekraczającej 37 stopni.

Czy objawy atopowego zapalenia skóry miną wraz z wiekiem?

Rodzice dziecka cierpiącego na atopowe zapalenie skóry mogą się zastanawiać, czy istnieje szansa, że ich dziecko wyrośnie z tej choroby. Niestety nie da się tego przewidzieć. Trzeba pamiętać o tym, że atopowe zapalenie skóry jest chorobą przewlekłą i nawrotową. Rzeczywiście w niektórych przypadkach obserwuje się, że po okresie dojrzewania zmiany atopowe ustępują. Według statystyk dzieje się tak w ok. 40-55% przypadków. Wciąż pozostaje jednak pewna liczba dzieci, u których nie dojdzie do samoistnego wyleczenia. U niewielkiej części osób AZS trwa przez całe życie.

Czy można zmniejszyć ryzyko zachorowania dziecka na AZS?

Jak już zostało wspomniane, atopowe zapalenie skóry jest chorobą dziedziczną. Ryzyko, że dojdzie do zachorowania dziecka wynosi 40%, gdy jeden rodzic choruje na AZS i 60%, gdy obydwoje rodziców choruje. W rodzinach, w których są przypadki choroby, warto pomyśleć o objęciu noworodków i niemowląt profilaktyką. W jej zakres wchodzi karmienie dziecka piersią przez co najmniej 4 miesiące, chronienie go przed ekspozycją na alergeny kurzu, unikanie zbyt długich kąpieli i stosowanie delikatnych kosmetyków.

Domowe sposoby na łagodzenie zmian

Atopowe zapalenie skóry u dziecka można też łagodzić domowymi sposobami. Oto najważniejsze z nich:

• emolienty i delikatne kosmetyki – regularne stosowanie nawilżających kremów, maści i balsamów przynosi ulgę i wyraźnie redukuje potrzebę sięgania po glikokortykosteroidy miejscowe. Emolienty odgrywają zatem ważną rolę w zmniejszaniu i profilaktyce objawów AZS,
• kąpiel – kąpiel w płatkach owsianych, krochmalu lub siemieniu lnianym może pomóc w złagodzeniu swędzenia i w nawilżeniu skóry. Ważne, by temperatura wody nie była za wysoka, a sama kąpiel nie trwała dłużej, niż 15 minut, gdyż inaczej może spowodować przesuszenie skóry,
• wilgotne opatrunki – czyli owijanie skóry bandażami, przy czym pierwsza warstwa opatrunku (przylegająca do skóry) jest mokra (nasączona wodą, emolientem lub maścią leczniczą) a druga (zewnętrzna) pozostaje sucha. Mokre opatrunki pomagają zmniejszyć uporczywy świąd skóry i chronią skórę dziecka przed drapaniem,
• dieta – jeśli u dziecka występuje alergia pokarmowa, dieta powinna być dobrana indywidualnie. Oprócz unikania produktów zaostrzających objawy, ważne jest spożywanie pokarmów bogatych w kwasy tłuszczowe omega-3 oraz antyoksydanty, gdyż pomagają one zmniejszyć stan zapalny. Do diety dziecka warto wprowadzić: tłuste ryby morskie, chude mięso i inne wartościowe źródła białka, a także jogurty, kefiry i kiszonki, będące źródłem probiotyków. Do tego pełne przeciwutleniaczy owoce i warzywa, np. jagody, zielone warzywa liściaste, dynię,
• nawilżanie – kluczowe jest nawilżanie skóry emolientami 3-4 razy dziennie, w tym po kąpieli. Warto też dbać o odpowiednią wilgotność powietrza, np. za pomocą nawilżaczy, gdyż zimą suche powietrze może przyczyniać się do szybszej utraty nawilżenia skóry.

Poznaj Atopicin dermokosmetyki do skóry z AZS 

Z serią dermokosmetyków Atopicin od Verdelove codzienne dbanie o skórę z AZS stanie się łatwiejsze. Są to produkty emoliencyjne oparte na naturalnych składnikach aktywnych. Preparaty uzupełniają i odbudowują warstwę lipidową naskórka. Pomagają przesuszonej skórze odzyskać nawilżenie, redukują świąd oraz zapobiegają uszkodzeniom.

Zestaw Atopicin obejmuje całą gamę produktów: 

• szampon – delikatnie oczyszcza skórę głowy, łagodząc swędzenie i podrażnienia. Nawilża i natłuszcza skalp bez pozostawiania tłustych włosów,
• krem na dzień – zmniejsza suchość, łuszczenie, podrażnienia i zaczerwienienia skóry. Uśmierza uczucie świądu i pieczenia,
• krem na noc – intensywnie nawilża i regeneruje. Przynosi długotrwałe ukojenie swędzącej i piekącej skórze,
• olejek myjący do twarzy – skutecznie zmywa zanieczyszczenia, nie naruszając płaszcza hydrolipidowego skóry,
• krem pod oczy i na powieki – chroni i nawilża delikatną skórę w okolicach oczu. Koi podrażnienia i świąd,
• balsam do mycia ciała – oczyszcza ciało bez podrażniania i wysuszania skóry. Zmniejsza uczucie napięcia i szorstkości,
• balsam natłuszczający do ciała – doskonale i nawilża skórę ciała, zapobiegając jej łuszczeniu i podrażnieniom,
• mazidło do suchej skóry – intensywnie natłuszcza przesuszoną skórę i pomaga jej się zregenerować.

W składzie dermokosmetyków Atopicin znajdziemy między innymi:

• naturalne oleje – np. jojoba, lniany, arganowy – które uzupełniają braki lipidów w naskórku i tworzą cienką warstwę ochronną na powierzchni skóry,
• naturalne masła – shea, cupuacu – natłuszczają skórę i zamykają w niej nawilżenie, a także chronią przed działaniem czynników zewnętrznych,
• mocznik – wspomaga wiązanie wilgoci w skórze,
• Neutrazen – jest substancją o działaniu przeciwzapalnym, łagodzi podrażnienia oraz uczucie swędzenia i pieczenia skóry,
• witaminę E – przyśpiesza regenerację uszkodzonej i podrażnionej skóry.

Dermokosmetyki Atopicin są dedykowane skórze atopowej, bardzo suchej, ze skłonnością do alergii i podrażnień. Ich składy są dość proste – zawierają tylko niezbędne substancje, aby do minimum ograniczyć ryzyko podrażnienia skóry.

W przypadku dzieci przed zastosowaniem Atopicin zaleca się zapytać o zdanie lekarza.

Cieszę się, że po wielu próbach i błędach w końcu znalazłam skuteczne rozwiązanie na AZS u mojego dziecka. Do tej pory nic nie pomagało lub efekty były krótkotrwałe i ciągle musiałam szukać czegoś nowego. Na szczęście dermokosmetyki Atopicin przyniosły poprawę, jakiej oczekiwałam – pisze pani Angelika z Jaworzna

Wiele metod zawiodło, więc postawiłam na naturalne sposoby. Zaczęłam używać dermokosmetyków Atopicin dla mojej starszej córki. To było to, czerwone, suche placki szybko znikły i w końcu mamy spokój – pisze pani Daria z Poznania

ATOPICIN

Skuteczny zestaw dermokosmetyków łagodzących objawy AZS

Zamów!

Podsumowanie

Atopowe zapalenie skóry u dzieci występuje jako jedna z najczęstszych dermatoz. Choroba obniża jakość życia dziecka, powodując u niego dyskomfort i trudności w zasypianiu. Leczenie atopowego zapalenia skóry polega na walce z symptomami choroby. W celu zmniejszenia stanu zapalnego skóry stosuje się leki zalecone przez specjalistę. Duże znaczenie w łagodzeniu objawów ma też unikanie alergenów i codzienna pielęgnacja skóry. O to, co na atopowe zapalenie skóry u dzieci można stosować, warto się zapytać lekarza. Przewlekła choroba skóry potrafi uprzykrzyć życie, jednak dzięki leczeniu i właściwej pielęgnacji można sobie z nią lepiej radzić.

FAQ 

Bibliografia

1. Leung AK, Hon KL, Robson WL: Atopic dermatitis. Adv Pediatr 2007; 54: 241-73
2. Akdis CA, Akdis M, Bieber T, et al.: Diagnosis and treatment of atopic dermatitis in children and adults: European Academy of Allergology and Clinical Immunology/American Academy of Allergy, Asthma and Immunology/PRACTALL Consensus Report. J Allergy Clin Immunol 2006
3. Kurzawa R: Atopowe zapalenie skóry. Poradnik dla rodziców. HELP MED, 2014
4. Kuchciak-Brancewicz M: Atopowe zapalenie skóry u dzieci, Medipage, 2023