Atopowe zapalenie skóry jest przewlekłą chorobą skóry, często dającą pierwsze objawy już we wczesnym dzieciństwie. Do typowych objawów AZS należy wyjątkowo dokuczliwy świąd, a także suchość skóry, jej zaczerwienienie i powstawanie zmian w postaci nadżerek, strupków i grudek. Objawy choroby mogą być wyzwalane i zaostrzane przez wiele czynników, w tym różnych alergenów środowiskowych. Warto się dowiedzieć więcej na temat tych czynników, ponieważ unikanie ich będzie ważną częścią leczenia atopowego zapalenia skóry.
Dlaczego atopowe zapalenie skóry należy do alergicznych chorób skóry? Przyczyny AZS
Atopowe zapalenie skóry jest chorobą alergiczną, natomiast sama alergia nie stanowi podłoża tego schorzenia – jest wywołana wtórnie. Jeśli chodzi o przyczyny atopowego zapalenia skóry, to są one złożone i nie do końca poznane. Największe znaczenie przypisuje się genom, zaburzeniom funkcjonowania układu odpornościowego oraz czynnikom środowiskowym. Ryzyko wystąpienia AZS u dziecka jest większe, jeśli jego rodzic jest alergikiem.
Genetycznie uwarunkowany defekt bariery ochronnej skóry sprzyja temu, by alergeny, drobnoustroje oraz różne substancje łatwiej przedostawały się do organizmu. Ponadto intensywny świąd sprawia, że osoby chore nie mogą powstrzymać się od drapania skóry i uszkadzają jej powierzchnię, pogarszając tym samym funkcje obronne naskórka. Stąd bierze się zwiększona podatność skóry na uczulenia oraz infekcje.
Co więcej, atopowe zapalenie skory może współistnieć z innymi chorobami alergicznymi, takimi jak astma oskrzelowa, alergiczny nieżyt nosa, alergiczne zapalenie spojówek. Szczególnie narażone na rozwój tych schorzeń są małe dzieci, które zachorowały na AZS poniżej 3. roku życia – szacuje się, że astma lub alergiczny nieżyt nosa wystąpi u 60% z nich.
Atopowe zapalenie skóry u niemowląt może mieć związek z alergią pokarmową
U najmłodszych dzieci z AZS – niemowląt i maluchów do drugiego roku życia częściej zdarzają się alergie pokarmowe, np. na mleko, soję, pszenicę, jaja kurze, ryby czy orzeszki ziemne. Gdy maluch spożyje produkt, na który jest uczulony, jego zmiany skórne się zaostrzą. W takim przypadku może być konieczne wprowadzenie diety eliminacyjnej, dlatego rodzic powinien skonsultować się z alergologiem, który zadecyduje o dalszym postępowaniu.
U części dzieci objawy nadwrażliwości na pokarmy mijają wraz z wiekiem. Dotyczy to zwłaszcza pacjentów z uczuleniem na mleko krowie, jaja i pszenicę. Z kolei uczulenie na orzechy i ryby zazwyczaj okazuje się długotrwałe i wymaga ścisłego przestrzegania diety eliminacyjnej, ponieważ inaczej może prowadzić do ciężkich reakcji alergicznych, np. wstrząsu anafilaktycznego.
Nadwrażliwość na alergeny wziewne u osób z atopowym zapaleniem skóry
Atopowe zapalenie skóry u dzieci starszych i osób dorosłych częściej wiąże się z uczuleniem na alergeny powietrznopochodne. Są to przede wszystkim roztocza kurzu domowego, pyłki roślin, sierść zwierząt, pleśnie. Narażenie na te czynniki alergizujące powoduje nawrót choroby i zaostrzenie przebiegu atopowego zapalenia skóry, dlatego osoby chore na AZS powinny ich unikać.
Niestety, nie zawsze jest możliwe ograniczenie kontaktu z alergenami wziewnymi. Najtrudniej jest w okresach pylenia, gdy pyłki roślin są w zasadzie wszechobecne.
Alergeny kontaktowe a zaostrzenie stanu zapalnego
U pacjentów z AZS może też występować wyprysk kontaktowy, chociaż nie jest on częstszy niż w przypadku osób, które nie cierpią z powodu atopii. Alergię tę wyzwala kontakt skóry z przedmiotami bądź kosmetykami zawierającymi nikiel, kobalt, chrom, balsam peruwiański, lateks, lanolinę, substancje zapachowe i inne powszechne alergeny kontaktowe. Ponieważ wyprysk kontaktowy nasila stany zapalne skóry, osoby chorujące na AZS powinny uważać na alergeny kontaktowe i w razie podejrzenia uczulenia wykonać testy płatkowe.
Co jeszcze może nasilać objawy atopowego zapalenia skóry?
Poza czynnikami alergizującymi, istnieje jeszcze szereg innych czynników nasilających objawy atopowego zapalenia skóry. Zostały one wymienione i scharakteryzowane w poniższej tabeli.
| Stres | Stres emocjonalny pogarsza przebieg AZS, ponieważ wpływa na odpowiedź immunologiczną i ekspresję neuropeptydów w skórze, a także narusza jej funkcje barierowe. Włączenie różnych technik relaksacyjnych i w razie potrzeby leczenia psychologicznego może pomóc w obniżeniu stresu i tym samym zmniejszyć objawy choroby. |
| Mikroorganizmy | Zakażenia skóry gronkowcem złocistym (Staphylococcus aureus) i drożdżakami z rodzaju Malassezia przyczyniają się do zaostrzenia AZS. Ryzyko wystąpienia infekcji miejscowych i ogólnoustrojowych jest wyższe u osób cierpiących na AZS w porównaniu do populacji ogólnej, dlatego przy pierwszych sygnałach świadczących o nadkażeniu chorzy powinni zgłosić się do lekarza. |
| Dym tytoniowy | Palenie tytoniu obniża skuteczność leczenia AZS. Zaleca się unikać ekspozycji na dym tytoniowy i nie narażać na jego wpływ dzieci. |
| Temperatura | Wysoka temperatura powoduje pocenie się skóry, a to wzmaga symptomy atopowego zapalenia skóry. Również zażywanie kąpieli w gorącej wodzie będzie zwiększało świąd i suchość skóry. Jesienią i zimą, gdy temperatura otoczenia jest niższa, obserwuje się zaostrzenie wyprysku atopowego z uwagi na przebywanie w ogrzewanych pomieszczaniach oraz noszenie kilku warstw ubrań, co może spowodować przegrzanie się skóry. |
| Wełna owcza | Atopicy nie tolerują wełny owczej, ponieważ jej włókna działają drażniąco i powodują u chorych dyskomfort. Wyjątkiem może być wełna merino, która nie gryzie i ma właściwości termoregulacyjne, dlatego jest polecana atopikom. |
| Kosmetyki i środki czystości | Symptomy AZS mogą pojawić się lub zaostrzyć wskutek używania kosmetyków, proszków do prania i środków chemii gospodarczej, w których znajdują się silne detergenty i inne źle tolerowane przez wrażliwą skórę substancje. Z tego powodu osoby chore na AZS powinny sprawdzać składy takich produktów przed zakupem. |
ATOPICINSKUTECZNY ZESTAW NA AZS zamów!
Co należy wiedzieć o leczeniu atopowego zapalenia skóry?
Nie ulega wątpliwości, że alergeny stanowią istotne czynniki zaostrzające objawy i leczenie powinno uwzględniać ich eliminowanie. Samo unikanie ekspozycji na czynniki uczulające często jednak nie wystarczy, aby doprowadzić do całkowitej poprawy stanu skóry. Trzeba zdawać sobie sprawę z tego, że w rozwoju atopowego zapalenia skóry biorą udział także czynniki genetyczne, immunologiczne, klimatyczne, psychosomatyczne i inne. Nie sposób wyeliminować każdy z nich, dlatego terapia AZS skupia się na łagodzeniu świądu skóry i pozostałych objawów. Można to osiągnąć dzięki odpowiedniej pielęgnacji skóry oraz przez stosowanie leczenia zaleconego przez lekarza.
Prawidłowa pielęgnacja skóry atopowej
Celem pielęgnacji skóry atopowej jest przeciwdziałanie wysuszeniu skóry oraz zwiększenie zdolności obronnych naskórka, co pozwala zmniejszyć stan zapalny i chroni przed działaniem niekorzystnych czynników. Do nawilżenia skóry przeznaczone są emolienty, czyli produkty natłuszczające, które wytwarzają na powierzchni skóry warstwę ochronną i pomagają wiązać w niej wilgoć. Wszystkie produkty stosowane do pielęgnacji skóry powinny zawierać tylko starannie wyselekcjonowane składniki, aby zminimalizować ryzyko podrażnień i uczuleń. Kosmetyki powinny wspierać funkcje skóry, przywracać jej właściwe pH oraz zapobiegać nadmiernej kolonizacji drobnoustrojami.
Ważne jest również to, aby stosować emolienty wystarczająco często. Przeważnie takie preparaty dają nawilżenie na około 4-6 godzin, po czym należy zaaplikować je ponownie. Dużo zależy także od stanu skóry – w okresie zaostrzenia trzeba używać ich częściej, niż w okresie remisji.
Do pielęgnacji maluszka poniżej 2. roku życia należy używać specjalnie dedykowanych preparatów, ponieważ skóra dziecka jest cieńsza i delikatniejsza od skóry osoby dorosłej. Produkty dla dzieci zawierają składniki aktywne w niższych stężeniach, ponadto nie ma w nich niektórych składników, które występują w kosmetykach dla dorosłych. Najlepiej też poradzić się lekarza, jakich specyfików używać.
Atopicin – dermokosmetyki dla osób z AZS
Dermokosmetyki Atopicin to specjalne produkty, które uwzględniają wyjątkową wrażliwość skóry w AZS. Pomagają się o nią odpowiednio zatroszczyć, aby była dobrze nawilżona, odporniejsza, otulona ochronną barierą. Dermokosmetyki te wykazują wielopoziomowe działanie:
- tworzą na powierzchni skóry warstwę zapobiegającą odparowywaniu wody,
- wnikają w głąb skóry, podnosząc jej nawodnienie i redukując szorstkość,
- łagodzą swędzenie skóry,
- regenerują,
- dbają o właściwe pH i mikrobiom skóry,
- koją podrażnienia,
- zmniejszają zaczerwienienie skóry.
Zestaw Atopicin obejmuje 8 różnych produktów, dzięki którym można odpowiednio zadbać o owłosioną skórę głowy, skórę twarzy i ciała. Wszystkie dermokosmetyki z tej serii oparte są na naturalnych składnikach aktywnych, delikatnych i dobrze tolerowanych, a przy tym posiadających bardzo cenne właściwości. Można tu wymienić między innymi: olej z czarnuszki, masło shea, mocznik, witaminę E, pantenol, olej jojoba – czyli komponenty, które zarówno intensywnie nawilżają przesuszoną skórę, jak i odpowiadają na szereg innych jej problemów.
Metody leczenia AZS
Atopowe zapalenie skóry to choroba charakteryzująca się okresami zaostrzeń i remisji. W przypadku pogorszenia objawów sama pielęgnacja nie wystarczy – trzeba sięgnąć po odpowiednie leczenie, dobrane przez dermatologa. Najczęściej stosowane są glikokortykosteroidy miejscowe, które działają szybko i skutecznie, wyciszając stan zapalny. Jednak osoby z AZS nie powinny ich stosować długotrwale, ponieważ istnieje wówczas ryzyko wystąpienia skutków ubocznych: zaniku skóry, teleangiektazji czy rozstępów. Często proponowany jest taki schemat terapii, w którym leki glikokortykosteroidowe stosowane są tylko przez 2-3 dni w tygodniu, zaś w pozostałe smaruje się skórę preparatami emoliencyjnymi.
Zamiast glikokortykosteroidów miejscowych stosowane są miejscowe inhibitory kalcyneuryny. Są one pozbawione skutków ubocznych typowych dla glikokortykosteroidów: nie powodują atrofii skóry, dlatego można je aplikować w miejscach, w których skóra jest naturalnie cieńsza – np. na skórę na szyi czy na twarzy.
Jeśli występują infekcje bakteryjne, np. gronkowcem złocistym, wdrażane są antybiotyki miejscowe lub ogólne, w zależności od stopnia nasilenia objawów. W przypadku nadkażenia drożdżakami Malassezia włączane są odpowiednie leki przeciwgrzybicze.
Leki przeciwhistaminowe w łagodzeniu świądu
Ponieważ w AZS występuje silny świąd, wielu pacjentom podaje się leki przeciwhistaminowe. Są to leki stosowane w leczeniu alergii, okazują się więc szczególnie pomocne u chorych, którzy cierpią także z powodu alergicznego nieżytu nosa czy zapalenia spojówek. Niektóre badania wskazują też na to, że długotrwałe przyjmowanie leków przeciwhistaminowych przez dzieci z atopią zmniejsza u nich ryzyko rozwoju astmy.
Ciężki przebieg AZS – leczenie
Jeżeli powyższe metody okażą się niewystarczające, pozostaje jeszcze leczenie ogólne. W jego ramach stosuje się silnie działające leki takie, jak np. cyklosporyna A, metotreksat, azatiopryna lub kortykosteroidy systemowe. Ponieważ leki te mogą powodować szereg skutków ubocznych, ich przyjmowanie musi być kontrolowane – co pewien czas wykonuje się określone badania laboratoryjne.
Pozytywne efekty może przynieść także leczenie światłem. Pomocne są zarówno naświetlania UVA, UVB, jak i PUVA. Z fototerapii mogą skorzystać przede wszystkim osoby dorosłe lub wyjątkowo pacjenci z AZS w wieku powyżej 12 lat.
Najciężej chorzy mogą zakwalifikować się na leczenie biologiczne, jeśli powyższe metody leczenia nie przyniosły rezultatów lub są źle tolerowane.
Odczulanie
Pacjenci z wypryskiem atopowym, którzy cierpią także na astmę lub katar sienny, bądź są uczuleni na jad owadzi, jeśli nie mają żadnych przeciwwskazań, mogą skorzystać z podskórnej immunoterapii alergenowej, czyli odczulania. Ta metoda polega na wstrzykiwaniu pod skórę niewielkich dawek alergenów, co ma na celu odwrażliwienie układu immunologicznego. Dawki są stopniowo zwiększane, dzięki czemu układ odpornościowy przyzwyczaja się do danych substancji i zaczyna je tolerować. W efekcie przykre objawy astmy ustępują. Może się również poprawić stan skóry, jeśli zmiany były zaostrzane przez konkretny alergen.
Jak uniknąć zachorowania na atopowe zapalenie skóry?
Dane pokazują, że na AZS choruje coraz więcej osób i stanowi ono już chorobę cywilizacyjną. Niestety, nie ma jak na razie opracowanych sposobów, które gwarantowałyby pełną ochronę przed zachorowaniem. Lekarze zalecają, aby jak najdłużej karmić niemowlę naturalnie, jak również nie narażać maluchów na kontakt z dymem tytoniowym i roztoczami, co może obniżyć ryzyko choroby.
Trzeba jednak zdawać sobie sprawę z tego, że atopowe zapalenie skóry może pojawić się w każdym wieku, nawet dorosłym, chociaż w tym przypadku zwykle mamy do czynienia z nawrotem choroby z dzieciństwa. Pierwszym objawem AZS jest zazwyczaj dokuczliwy świąd, który idzie w parze z suchością i zaczerwienieniem skóry. Z czasem obserwuje się lichenizację – pogrubienie skóry wskutek jej drapania i utrzymującego się stanu zapalnego. Osoby, u których te objawy występują, powinny czym prędzej zostać zdiagnozowane przez dermatologa.
ATOPICINSKUTECZNY ZESTAW NA AZS zamów!
Podsumowanie
Objawy AZS mogą pojawić się i zaostrzyć wskutek wielu różnych czynników środowiskowych. Osoby chore bezwzględnie powinny unikać kontaktu z tymi czynnikami lub przynajmniej próbować minimalizować to ryzyko. Ponadto powinny pamiętać o regularnym stosowaniu emolientów i przestrzeganiu zaleceń lekarza.
FAQ
1. Od czego nasila się AZS?
AZS najczęściej nasila się pod wpływem takich czynników, jak alergeny wziewne, kontaktowe i pokarmowe, substancje drażniące w kosmetykach i środkach czystości, nadmierna kolonizacja skóry przez gronkowca złocistego lub drożdżaki Malassezia, stres, warunki klimatyczne.
2. Kiedy zaostrza się AZS?
Choroba zwykle uaktywnia się w sezonie jesienno- zimowym i wiosną. W pierwszym przypadku ma to związek z przebywaniem w ogrzewanych pomieszczeniach i koniecznością noszenia dodatkowych warstw odzieży. W drugim problemem jest pylenie roślin.
3. Czy atopowe zapalenie skóry wywołują pokarmy?
Nie. Do przyczyn atopowego zapalenia skóry zaliczamy czynniki genetyczne, immunologiczne i środowiskowe. Tylko część chorych jest uczulona na pokarmy, dlatego też nie w każdym przypadku będzie zachodziła konieczność włączenia diety eliminacyjnej.
Bibliografia
1. Akdis CA, Akdis M, Bieber T, et al.: Diagnosis and treatment of atopic dermatitis in children and adults: European Academy of Allergology and Clinical Immunology/American Academy of Allergy, Asthma and Immunology/PRACTALL Consensus Report. J Allergy Clin Immunol 2006
2. Leung AK, Hon KL, Robson WL: Atopic dermatitis. Adv Pediatr 2007; 54: 241-73
3. Anderson PC, Dinulos JG: Are the new moisturizers more effective? Curr Opin Ped 2009; 21: 486-90
